Waarom dit bezoek?

Kamp Amersfoort is een wezenlijk deel van de geschiedenis van Amersfoort.

Van mijn ouders en grootouders hoorde ik de verhalen over de gevangenen die door de straten liepen en wat voor diepe indruk dat maakte. Ik hoorde van mijn moeder hoe ze eten naar het Kamp probeerde te brengen en briefjes van de gevangen aan hun dierbaren mee terugnam.

Ik zou bijna kunnen zeggen dat ik ben opgegroeid met het Kamp en ik had het al meerder keren bezocht als plek tijdens de dodenherdenking en kranslegging op 4 mei bij het beeld van de Stenen Man. Op deze historische plek is in 2004 is een herinneringscentrum gerealiseerd en in 2021 aangevuld met een grote museale presentatie. Die had ik nog niet gezien en vandaar een (hernieuwd) bezoek.

Hoe zit dat nou met het Kamp?

Nee, Kamp Amersfoort was geen vernietigingskamp. Er waren geen gaskamers.

Het is een afgelegen plek ‘in de bossen’, waar als je er nu staat je moeite hebt je voor te stellen dat daar zoveel gruwelijks is gebeurd.

Van oorsprong was Kamp Amersfoort een kazerneterrein van het Nederlandse leger.

De Duitsers gebruikten het kamp in eerste instantie om Duitsers die soms al heel lang in Nederland woonden, maar nog altijd de Duitse nationaliteit hadden, binnen zes weken klaar te stomen voor een carrière binnen de Duitse Waffen-SS.

Vanaf augustus 1941 hielden de Nazi’s er ruim 47.000 burgers gevangen: ca. 2.500 Joden maar ook (en dat weten veel mensen niet) 271 Amerikaanse staatsburgers, 123 Jehova’s getuigen en 100 Sovjet-krijgsgevangenen.

Circa 359 gevangenen tekenden onder dwang een contract als SS-Frontarbeiter en belandden zo aan het Oostfront. En ook, en dit vond ik echt schokkend, wegens collectief verzet ca. 400 politiemannen en ca. 300 artsen. Driekwart van al deze gevangenen werd naar andere kampen doorgevoerd voor dwangarbeid, waarvan velen nooit zijn teruggekeerd.

Wat kan je er precies zien?

Alleen al van rondlopen door de ‘rozentuin’, waar de gevangenen in weer en wind, uren, soms zelfs dagen, moesten blijven staan, word je stil. De naam Rozentuin was een spotnaam: het was een smal stuk grond met aan alle kanten prikkeldraad. De gevangenen stelden zich de punten van het prikkeldraad voor als rozen, een teken van hoop.

Kamp Amersfoort werkt met enthousiaste, goed opgeleide vrijwilligers die achtergrondverhalen vertellen over wat je ziet en hoe het zat. Zo werd ik opmerkzaam gemaakt op een schrijfmachine met een toets met de SS-runentekens, ongelooflijk.

Verder is er een wand met zo’n 5000 foto’s van gevangen. Zij krijgen hiermee een gezicht en hun verhaal wordt verteld. Dit is, met name voor de nabestaanden, een heel emotionele plek.

Waarom is dit mijn tip?

Omdat wij moeten blijven herinneren en respecteren welke moed onze ouders, grootouders en andere dappere burgers voor onze vrijheid hebben getoond.

Los van het museum is Kamp Amersfoort ook een plek waar enorm veel aan educatie en onderzoek wordt gedaan. Voor scholen is er een interessant aanbod met o.a. een reflectieprogramma ‘Goed of fout’.

En wat mij vooral fascineert is dat bij onderzoek telkens opnieuw verrassende zaken boven water komen. Zo komt nu aandacht voor de zogenaamde ‘artsenverzetsorganisatie Het Medisch Contact’. In maart 1943 plakten 6200 dokters (van de 6621) het woord ‘arts’ af op hun naambord om aan verplicht lidmaatschap van de nationaalsocialistische Artsenkamer te ontkomen. In juni volgde een herhaalde oproep om lid te worden, waarna het Rijkscommissariaat van Seyss Inquart 3725 protestbrieven ontving. Ruim 1700 daarvan waren ondertekend, en het waren deze artsen voor wie een arrestatiebevel uitging. Velen doken onder, naar schatting 360 werden opgepakt en naar Kamp Amersfoort afgevoerd.

Kortom, erg indrukwekkend. Een plek die je bezocht moet hebben.